Kisha e Shën Mërise

Kisha ka përmasa të mëdha dhe konsiderohet si një ndër ndërtimet më mahnitëse të shek. XVII në vendin tonë, e cila ka shërbyer si katedrale e qytetit. Fotot e vjetra dhe gjurmët e ruajtura tregojnë për ekzistencën e një kompleksi ndërtimesh me karakter shoqëror. Ngjitur me kambanoren duhet të ketë qenë selia e qëndrimit të përkohshëm të mitropolitëve. Në anën jugore të oborrit ka qenë paraklisi i shenjtëve anargjirë Kozmai dhe Damjanoi ndërsa ngjitur me kishën, në anën veriore të saj ndodhet faltorja e vogël e Shën Marenës. Mbishkrimi mbi portën perëndimore tregon se ajo ka përfunduar së ndërtuari dhe është pikturuar në vitin 1712 nga mjeshtrit agrafas Theodhori, Anagnosti dhe Sterani. Mbishkrimet e ikonave na njohin me një tjetër piktor ikonograf, Kostandin Jeromonahun ndërsa në vitin 1887, kishës iu shtua kambanorja, e ndërtuar nga mjeshtrit Niko, Koli dhe Anastas Veria. Krahas monumentalitetit të pamjes së jashtme dhe brendësisë së dekoruar me piktura dhe ikona të ndryshme, kisha ruan edhe ikonostasin e thadruar në dru arre i cili shfaq vlera të mëdha artistike.

Analiza arkitektonike

Në gjendjen e sotme kisha nuk ruhet e plotë, megjithatë nga fotot e vjetra dhe gjurmët e mbetura krijohet një panoramë rreth formulimit fillestar arkitekturor të saj. Kështu, ndonëse në pamjen e jashtme krijohet përshtypja e një ndërtimi madhështor dhe solid,sërish ai nuk reflekton madhështinë e saj përpara vizitorit. Ajo përbëhet nga naosi, narteksi në anën perëndimore, i cili u shkatërrua gjatë Luftës II Botërore, dhe hajati në anë jugore, që u shkatërrua nga tërmeti i vitit 1960.

Naosi përbën një ndërtim të tipit bazilikal, me përmasa të brendshme 22,5x11,10 m, i cili ndahet në tre nefe me anë të kolonave. Ato janë grupuar për të diferencuar pjesët e ndryshme të naosit, duke krijuar dy bërthama hapësinore në pjesën qendrore të naosit, të mbuluara me kupola. Në këtë mënyrë zbehet përshtypja e aksit gjatësor bazilikal në sistemin e mbulesës dhe krijohet ideja e ndërthurjes së dy bërthamave në formë kryqi me kupolë. Pjesët këndore më të ulëta, mbulohen me kupola ose qemerë të kryqëzuar.